Dajr al-Madina – Grobowce robotników

Grobowce robotników

Wioskę da się obejrzeć podczas podróży na ośle, ale główną atrakcją są grobowce. Bilet z kasy głównej upoważnia jedynie do zwiedzenia osady, świątyni, grobu Sennedżema i Inherchaua. Aby obejrzeć grób Paszedu, należy wykupić osobny bilet przy bramie (20 EGP). Do zwiedzania udostępniono trzy grobowce z doskonale zachowanymi malowidłami. Grobowce robotników nic należą do najczęściej odwiedzanych, co wychodzi im na dobre. Wybudowano je u stóp skały kilka metrów zaledwie od osiedla.
Nie różnią się zbytnio między sobą: wszystkie składają się z małego pylonu lub dwóch dziedzińców z kaplicą zorientowaną na wschód, ponad którą wznosi się piramida z cegieł.
W grobowcu jest kilka wykutych w skale pomieszczeń. Można obejrzeć sceny z codziennego życia zmarłego i jego rodziny oraz obrzędy pogrzebowe: balsamowanie zwłok i ceremonię otwarcia ust. Groby te wykonywano przy użyciu materiałów zastępczych lub skromnych środków „zorganizowanych” w miejscu pracy. Pomysłowość rzemieślników świadczy o ich ogromnych umiejętnościach. Wiele jest też materiałów z odzysku. Ściany grobowców pokrywają malowidła wykonane techniką tempery na tynku lub stiuku, który kładziono bezpośrednio na wysuszonej cegle. Pierwsze szkice robiono czerwoną kreską, a poprawki nanoszono na biało. Ostateczny rysunek wykonywano czarną farbą, a potem nanoszono kolory. W czasach prosperity grobowce mieniły się kolorami (za XIX dynastii modne były malowidła na żółtym tle), a w okresie biedy polichromię zastąpiła jednobarwna dekoracja na białym tle.
O ile grobowce z czasów XVIII dynastii prawie całkowicie zniknęły, to grobowce z czasów Ramessydów zachowały się znakomicie w doskonałym stanie. W grobowcach nie wolno robić zdjęć.
Największy w nekropoli Grób Paszedu (Peszedu; TT3) udostępniono do zwiedzania w latach 90. XX w. Piastował on w epoce Ramessydów stanowisko Sługi w Miejscu Prawdy na Zachodzie Teb. To jeden z najpiękniejszych i najwytworniej zdobionych grobów egipskich. Ściany pomalowano na żółto ochrą i na tym tle odbijają się jaskrawo postacie i teksty Księgi Umarłych. Wchodzi się z niewielkiego dziedzińca, a łukowato sklepiony niski pasaż wiedzie do sklepionej komory grobowej. Na ścianie pasażu ukazano postacie Anubisa jako czarnego szakala, leżącego na białych kaplicach z biczykiem nechacha w tylnej łapie.
Po wejściu do komory grobowej w tympanonie nad pasażem Paszedu i jego syn Menna adorują sokologłowego Ptaha-Sokarisa o rozpostartych skrzydłach, siedzącego w barce, ponad którą widnieje oko udżat. Na krótkiej ścianie Paszedu klęczy pod drzewem palmowym -drzewem odrodzenia się po śmierci. Być może pije wodę ze źródła życia.
Po prawej są trzy rzędy rodziny i przodków zmarłego stojących w pozie adoracji, a na samej górze widnieje mała postać bogini sykomory. Na ścianie północnej widać grupę bogów z Horusem, któremu Paszedu z rodziną składa hołd. Na dole ściany północnej Paszedu z małą dziewczynką (wnuczką) stoi przed Re-Horachte i Atumem, Chepri i Ptahem. Po przeciwnej stronie zmarłego jego żona Nedżmetbehdet i dwoje dzieci adorują Horusa. Zona Paszedu przedstawiona została w typowo ramessydzkim stylu: ma na głowie perukę, a płócienna opaska podtrzymuje na czubku głowy stożek z wonnościami, który roztapiając się, powoli wydzielał miłą woń.
Na tympanonie ściany zachodniej wyobrażono obok Ozyrysa i Horusa-sokoła wielkie oko udżat, podtrzymujące pochodnię. Poniżej stoi Paszedu w geście adoracji. Dalej widać zmarłego i jego żonę na łodzi płynących na Zachód i jeszcze raz Paszedu adorującego bogów. Grobowce z okresu ramessydzkiego pozbawione są wcześniejszych scen z życia codziennego i często charakteryzują się większym formalizmem w doborze ikonografii.
Odkryty w 1886 r. nietknięty grób Sennedżema (TT1) miał wyjątkowo bogate wyposażenie (obecnie w Muzeum Egipskim w Kairze). Sennedżem był on robotnikiem żyjącym w Dajr al-Madina (Deir cl Medina) w czasach Setiego I i Ramzesa II (XIX dynastia) i szczycił się tytułem Sługi w Miejscu Prawdy.
W grobowcu odnaleziono 20 mumii (dziewięć z nich w trumnach) spadkobierców i krewnych rodziny. Słynne piękne malowidła na ochrowym tle zachowały się w wyjątkowo dobrym stanie.
Pod względem stylu należą do epoki ramessydzkiej, choć namalował je wielki mistrz. Zgodnie z tradycją tego okresu repertuar ikonograficzny jest raczej konwencjonalny.
W północnej części wioski rzemieślników leży świątynia ptolemejska. Była dedykowana Hathor, Maat, Amenhotepowi synowi Hapu i Imhotepowi, a wznieśli ją dla siebie budowniczowie grobów królewskich i wielkich świątyń. Powstała w III w. p.n.e., za Ptolemeusza IV Filopatora, a rozbudowano ją za Ptolemeusza VI Filometora (II w p.n.e.). W okresie koptyjskim przybytek zamieniono na klasztor, stąd arabska nazwa osady – Dajr al-Madina (Deir el Medina), czyli Klasztor Miasta. Założenie zachowało się w wyjątkowo dobrym stanie.