Dolina Królów
Nazwą tą określa się dwa skalne wąwozy przecinające masyw górski. W zachodniej części, zwanej dziś Zachodnią Doliną (WV) lub Doliną Małp (po arabsku Wadi el-Gurnd), pochowano Amenhotepa III i Eje (Ai) II (XVIII dynastia). Część wschodnia (KV), zwana po arabsku Biban al-Muluk (Bramy Królów), to miejsce pochówku władców XVIII, XIX i XX dynastii i ich rodzin. Starożytni zwykli nazywać to miejsce Wielkim Polem (Ta-sechet-aat) albo Cudowną Drabiną Zachodu.
W obu częściach doliny znajdują się łącznie 63 grobowce (2008) oraz dodatkowo 20 nieukończonych wykopów i szybów oznaczanych literami od A do T. Wśród pochówków jedynie 24 grobowce należą do królów, jeden (KV63 – odkryty w 2005 r.) nie zawierał mumii królowej, a reszta do wysokich dostojników. Pierwsze 21 grobów uporządkowano według numeracji Johna Gardinera Wilkinsona (1827 r.; KV – King’s Valley). Liczby od 22 do 63 przydzielano mniej więcej w kolejności odkrycia.
Nad doliną dominuje szczyt Al-Kurn (po arabsku „Róg”), identyfikowany z wężową boginią Meretseger. Być może ten podobny do piramidy szczyt nasunął faraonom pomysł utworzenia w dolinie nekropoli. Dziś do doliny prowadzi wygodna asfaltowa droga, ale w starożytności dostęp był trudny, a wejścia strzegły patrole policji (medżaju). Pierwszym faraonem, których kazał się tu pochować, był Thotmes I (KV38), władca XVIII dynastii (XVI w. p.n.e.). Jego grób mógł powstać za Thotmesa III. Najstarszy jest grób królowej Hatszepsut (KV20), być może był to grobowiec dla Thotmesa I, który przejęła jego córka. Jako ostatniego pogrzebano w Dolinie Królów Ramzesa XI.
W starożytności wejścia do grobowców nie były przysypane.
Policja nekropoli dokonywała inspekcji, sprawdzając, czy nie naruszono pieczęci na drzwiach. Początkowo system ten działał dość sprawnie, ale gdy pod koniec rządów Ramzesa III nastały ciężkie czasy, rabusie coraz śmielej atakowali groby. W procederze tym brali udział rzemieślnicy z Dajr al-Madina (Deir el Medina). Ich wspólnikami byli najbogatsi urzędnicy z Teb. Zaniepokoiło to kapłanów, którzy za XXI dynastii przenieśli mumie w bezpieczne miejsce. Jedna z takich skrytek znajdowała się w Ad-Dajr al-Bahri. Nekropola popadła w zapomnienie do czasu, gdy grobowce zaczęli zwiedzać pierwsi greccy i rzymscy „turyści”. Potem znów zapomniano o niej. Rzadkie ulewy co jakiś czas zmieniały wygląd terenu, nanosząc zwały piargów. Dolinę odkrył francuski jezuita Claud Sicard w latach 1708-1712. W 1734 r. Richard Pococke nakreślił pierwszy plan doliny z 18 grobowcami. Gdy już wydawało się, że w okolicy nie ma nic do znalezienia, Howard Carter znalazł nietknięty grobowiec Tutanchamona (KV62). Ostatnie odkrycia to badania Kenta Weeksa dotyczące grobu KV55, przeznaczonego dla licznych synów Ramzesa II, który okazał się nadspodziewanie wielki (150 komór; 400 m2). Trwają prace przy najnowszym grobowcu w dolinie (KV63), odnalezionym w marcu 2005 r. (ogłoszenie 10 lutego 2006 r.) przez amerykańskich archeologów z Memfis pod kierownictwem dr. Ottona Schadena ok. 14,5 m od grobowca Tutanchamona. Schaden podejrzewa, że grobowiec ten ma związek ze zmarłymi z okresu amarneńskiego. Zawierał kilka trumien, których drewno naruszyły termity, a napisy zamalowano czarną żywicą. Znaleziono także niewielką trumienkę pokrytą złotem bez widocznych napisów. Jedna z drewnianych trumien mogła być przeznaczona dla królowej z końcowego okresu XVIII dynastii (przypuszczenie dr. Schadena), niewykluczone, że dla matki Tutanchamona, królowej Kiyi (teoria dr. Zahiego Hawassa).
Zwiedzanie grobowców
Niektóre grobowce są zamknięte albo z powodu złego stanu, albo trwającej konserwacji. Groby zamyka się czasowo, aby ograniczyć szkodliwy wpływ tłumów zwiedzających, pot niszczy bowiem malowidła ścienne, a dwutlenek węgla wydzielany z oddechem jest szkodliwy dla polichromii. Dolinie zagrażają też zmiany geologiczne i czasowe podtopienia z częstszych niż dawniej opadów. Widać zgubny wpływ podniesienia się poziomu wód gruntowych wywołany przez Wysoką Tamę: dolna warstwa łupku ilastego coraz bardziej podmaka i ciągnie sól.
Grobowiec Ramzesa VII
Znajduje się tuż przy wejściu do doliny. Został obrabowany w starożytności. Po renowacji w 1994 r. jego ściany zabezpieczają szklane tafle chroniące malowidła. Ramzes VII, syn Ramzesa VI i królowej Nubchesbed, panował w okresie kryzysu państwa, wzrostu cen zboża i grabieży grobowców królewskich. Skromny grobowiec składa się z wejścia, korytarza i komory grobowej z małą salką z niszą.
Wysokiej jakości reliefy pokrywające ściany sugerują, że grób został zaplanowany i wykonany w takiej właśnie skali, bo władca miał mało czasu na budowę. Dekoracja przypomina grobowiec Ramzesa VI, malowidła po konserwacji zachowały żywe kolory. Odrzwia dekoruje uskrzydlony dysk słoneczny ze skarabeuszem, po bokach stoją Izyda i Neftyda, a poniżej jest kartusz królewski. Szeroki korytarz pokrywają reliefy przedstawiające (po lewej) króla przed ołtarzem składającego ofiary sokologłowemu bogu Re-Horachte-Atumowi-Chepriemu z Hymnem do Re i (po prawej) Ptahowi-Sokarowi-Ozyrysowi wraz z Hymnem do bogów Zaświatów.
Dalej po lewej widać część Księgi Bram (barka Re płynąca po wodach Podziemi), a po prawej Księgę Jaskiń (bóstwa składające hołd umierającemu bogu Słońca). Król jako Ozyrys jest oczyszczany przez kapłana. Sufit korytarza pokrywają malowidła z kartuszami i lecącymi sępami. Korytarz przez głęboką studnię (przedsionek) prowadzi do sali sarkofagu. Odrzwia zdobi uskrzydlony dysk, a na ścianie wejściowej widnieją dwie boginie – po prawej Sachmet-Bubastis-Wert-Hekau, a po lewej Wert-Hekau (Wielka Pani Magii). Sarkofag wykuto w macierzystej skale, a pokrywę wykonano z niestarannie obrobionego bloku w kształcie kartusza, dekorowanego figurami Izydy,
Neftydy, Selkis i czterech synów Horusa. Do dziś nic zidentyfikowano mumii Ramzesa VII.
Grobowiec Ramzesa IX (KV6)
Miejsce pochówku jednego z ostatnich faraonów pochowanych w Dolinie Królów (XII w. p.n.e.), było dostępne już w starożytności, stąd 46 graffiti antycznych turystów Ramzes był prawdopodobnie synem Mentuherchopszefa, syna Ramzesa III i Tachat, choć niektórzy uważają go za syna Ramzesa VIII lub Ramzesa VII. Panowanie Ramzesa IX zasłynęło z głośnych przesłuchań grobowych rabusiów i wszechobecnej korupcji urzędników. Mumię znaleziono w skrytce DB320 w Deir el-Bahri.
W chwili śmierci króla ukończono zaledwie połowę grobu. Poza wejściem wykuto trzy korytarze, z których pierwszy ma serię czterech bocznych komór-nisz. Na ścianach Ramzes stoi przed bogami, widać też fragmenty Księgi Jaskiń: na barkach solarnych płyną krokodyle i obcięte głowy. Ukończono komorę szybową i salę kolumnową, pasaż za nią powiększono na królewski pochówek w komorze grobowej na końcu grobowca, ozdobionej Księgą Nocy.