Górny Egipt – Abydos

W czasach faraonów Górny Egipt zaczynał się tuż za stolicą w Memfis. Na południu sięgał do granicy z Nubią, która przebiegała (w zależności od kolejnych etapów ekspansji) w okolicach I albo II katarakty. Wyodrębnienie Środkowego Egiptu zatarło nieco historyczne granice. Przyjęto umowną granicę między Egiptem Środkowym a Górnym w okolicach Kiny.
Górny Egipt to największe w świecie nagromadzenie na stosunkowo niewielkiej powierzchni ogromnej ilości zabytków – świątyń, pałaców, starożytnych grobowców od zamierzchłej przeszłości po zabytki z czasów arabskich. Większość tych obiektów to trwały element dziedzictwa cywilizacyjnego ludzkości.
W Górnym Egipcie można obserwować odwieczną walkę Porządku z Chaosem, zmagania człowieka z piaskami pustyni.
Z pokładu feluki widać, jak kurczy się teren ziemi uprawnej, a wzgórza Czerwonej Ziemi w coraz większym stopniu ograniczają życiodajną Ziemię Czarną. Warto też przyjrzeć się Egiptowi z pokładu statków wycieczkowych odbywających regularne rejsy między Luksorem a Asuanem i przybijających do brzegu przy najważniejszych zabytkach.
Bilety na rejs można zarezerwować w Luksorze i Asuanie.

Abydos

Abydos (Abdżu, obecnie Al-Araba al-Madfuna, Arabat al-Madfuna, Al-’Arabah al-Madfunah) leży 480 km na południe od Kairu, w odległości 15 km od brzegu Nilu. Obecnie jest to wioska Al-Araba al-Madfuna na zachodnim brzegu rzeki w pobliżu Al-Baliana (50 km od Sohag). Dla Egipcjanina wierzącego, że dusza zmarłego podąża za Ozyrysem na Zachód, największym marzeniem było spocząć w jego okręgu. Gdy pochówek nie był możliwy, stawiano cenotaf-fałszywy grobowiec. Przybywały tu również liczne pielgrzymki. Pod koniec XIX w. podróżni zachwycali się świątynią Sctiego I. W połowie XX w. przybyła w te okolice Angielka Dorothy Eady, by badać zabytek. Pozostała w Abydos do końca życia jako strażniczka przybytku, a jej imię Umm Seti (Matka Setiego), pod którym przeszła do historii, znał każdy Egipcjanin.

Historia

W starożytności w pobliżu centrum kultowego Ozyrysa w Abydos leżało miasto Tinis, z którego miał pochodzić Narmer (panujący ok. 3150 r. p.n.e.), pierwszy władca zjednoczonego Egiptu. Był ostatnim faraonem tzw. dynastii 0 lub pierwszym władcą I dynastii. Początki Abydos sięgają mniej więcej okresu Nakada II (3500-3200 p.n.e.). Od połowy czwartego tysiąclecia p.n.e. było to cmentarzysko elity, a później wodzów i królów z dynastii 0, władających Górnym Egiptem aż po tereny Delty. Pod koniec Okresu Predynastycznego Abydos wyodrębniło się jako ośrodek władzy. Rozwój administracji państwowej doprowadził do wynalezienia pisma (czasy dynastii 0). W pobliskim Umm al-Kaab grzebano władców I i II dynastii. Niektórym w podróży na tamten świat towarzyszyły dziesiątki urzędników i służących, których po uduszeniu lub otruciu grzebano w pobliskich grobach pomocniczych. Nekropola leżała na płaskowyżu u wylotu skalnej doliny, uważanej za bramę do Zaświatów.

Na cmentarzu U z Okresu Predynastycznego odkryto grób tzw. Króla Skorpiona z tabliczkami z pierwszymi hieroglifami.

Od niepamiętnych czasów czczono tu bóstwo zmarłych pod postacią czarnego psa zwanego Chenty-Imentiu, czyli Pierwszy z Zachodnich (tj. ze zmarłych). Utożsamiono go z Anubisem i Upuautem, boskim opiekunem zmarłych. W okresie III dynastii faraonowie kazali się grzebać w Sakkarze, a nekropolę w Abydos opuszczono na 700 lat. W tym okresie umacniał się kult Ozyrysa, boga zmarłych i władcy Podziemi, a Chenty-Imentiu stał się jego przydomkiem. Mit zaś uczynił z Ozyrysa pierwszego faraona. Wkrótce kapłani przypomnieli sobie o nekropoli w Abydos i odszukali domniemany grób Ozyrysa – zespół faraona Dżera. Odtąd przez kolejne 2000 lat władcy budowali ku czci Ozyrysa pomniki i świątynie, a tysiące Egipcjan pielgrzymowało corocznie do nekropoli zwanej Ta Dżeser – Ziemia Święta. Pątnicy przynosili w ofierze miliony małych glinianych naczynek z owocami i kadzidłem. Było ich tak wiele, że Arabowie nazwali cmentarzysko Umm al-Kaab – Matka Garnków.

Zwiedzanie

Ponad powierzchnię ziemi wystaje jedynie zespół grobowy Chasechemui, zwany Szunat al-Zabib, potężna struktura z cegieł mułowych, naśladująca mur pałacu z ryzalitami. Zazwyczaj tereny archeologiczne, na których nadal trwają badania, są niedostępne dla zwiedzających.