Banha i Athribis

Na zachód od Az-Zakaziku, nad damiettańską odnogą Nilu, na szlaku kolejowym Kair-Aleksandria, 48 km na północ od Kairu i ok. 20 na północny wschód od zapory na Nilu, rozciąga się Banha (Banha), stolica prowincji Al-Kaljubijja, centrum włókiennictwa i przemysłu spożywczego.
Za miastem, ok. 150 m od drogi na północny wschód, na Tali Atrib lub Kom al-Atrib odkryto pozostałości Athribis (egipskie Hut -Herib, Hut-Heri-Ib), stolicy 10. nomu dolnoegipskiego, istniejącej już we wczesnym Starym Państwie.
W okresie XXVI dynastii było to jedno z największych miast w Egipcie. Niewiele z niego pozostało, bo ruiny zniszczyli poszukiwacze sebbahu. Wznosiła się tu świątynia dedykowana Morusowi Chenti-chetiemu (człowiek z głową sokoła lub krokodyla).
W ośrodku czczono również świętego czarnego byka – Kemura. Świątynię (nie ma po niej śladu) wybudował Amenhotep III (XVIII dynastia).
Najstarsze przetrwałe fragmenty sanktuarium pochodzą z okresu panowania Amazisa z XXVI dynastii.
Na nekropoli odnaleziono grobowiec Tahut, żony Psametyka II. Miasto hellenistyczne założyli Grecy z armii Aleksandra Wielkiego. Później był to ważny ośrodek religijny, którego kulturę kształtowały wpływy greckie, egipskie i perskie. Z tego okresu pochodzi wielka łaźnia z marmurowymi kolumnami.
Można tu zobaczyć ruiny świątyni dedykowanej Dionizosowi utożsamianemu z egipskim Ozyrysem (nadal są prowadzone prace archeologiczne). W 325 r. miasto ogłoszono siedzibą biskupstwa.
We wczesnym średniowieczu miejscowy kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny zasłynął cudami.
W Tali Atrib w 1957 r. podjęła prace wykopaliskowe polska misja archeologiczna i odsłoniła świątynię z czasów Amazisa. Znaleziono złote płytki z imieniem faraona. Do osiągnięć ekipy należy też zaliczyć odkopanie łaźni hellenistycznych oraz zabytków z Epoki Późnej (ok. 730-330 p.n.e.). Archeolodzy pod kierownictwem Karola Myśliwca w latach 1985-1995 prowadzili badania ratunkowe w dzielnicy rzemieślników (łaźnia publiczna).