Klasztory koptyjskie Wadi Natrun
Klasztory koptyjskie Wadi Natrun
Wadi an-Natrun (Wadi Natrun, Wadi an-Natrun) nie jest oazą w pełnym tego stówa znaczeniu. Leży tuż przy Drodze Pustynnej (Desert Road) z Kairu do Aleksandrii, niemal po przeciwnej stronie zjazdu do nowego miasta Sadat City, gdzie w latach 50. XX w. rozpoczęto na dużą skalę rekultywację pustyni.
Wadi an-Natrun jest kolebką monastycyzmu, który pojawił się tu w IV w„ kiedy zbudowano kilka klasztorów (św. Antoniego, św. Pawia Pustelnika i św. Katarzyny), które miały ogromny wpływ na rozwój i kształt chrześcijaństwa. Za czasów rzymskich chrześcijanie byli wielokrotnie prześladowani, a szczególnie około roku 300, kiedy to wielu wyznawców, bojąc się śmierci, uciekło z miast na pustynię. Około 330 r. Wadi an-Natrun stało się już znanym i ważnym centrum chrześcijaństwa oraz celem pobożnych pielgrzymek. Wzniesiono tu ok. 50 klasztorów. Często były grabione przez pustynnych Berberów (zwłaszcza w IX w.), ale po każdym najeździe odbudowywano zarówno kościoły, jak i cele. Pielgrzymi przybywali do nich nie tylko, aby się modlić. Wielu, zwyczajem starożytnych Egipcjan, pragnęło spocząć tu po śmierci, w związku z czym klasztory otaczały rozległe nekropole. Do czasów współczesnych przetrwały jedynie 4 monastery, cieszące się wśród Koptów szacunkiem i przyjmujące liczne pielgrzymki.
Każdy z klasztorów zbudowany byt podobnie: otoczona murem obronnym forteca z wieżą strażniczą (qasr) i mostem zwodzonym, z jednym lub dwoma kościołami wewnątrz, magazynami, refektarzem, kuchnią, piekarnią i celami mnichów. Sporo budowli pochodzi dopiero z XIX i XX w.
Zwiedzanie klasztorów najlepiej zaplanować jako jednodniową wycieczkę z Kairu lub Aleksandrii, trzeba jednak wynająć samochód, chyba że uczestniczy się w wycieczce zorganizowanej (rzadko). Godziny zwiedzania różnią się w zależności od klasztoru, a ponadto mnichów obowiązują dodatkowe posty i okresy umartwiania się: 45 dni przed Bożym Narodzeniem, 3 dni na pamiątkę pobytu Jonasza w brzuchu wieloryba, 55 dni przed Wielkim Postem, post od Zesłania Ducha Świętego do 12 lipca, 15 dni na pamiątkę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (7-22 sierpnia). Cały rok otwarty jest tylko Deir Amba Bishoi (Dajr Anba Biszwi, Dayr Anba BishwT, Deir Amba Bshoi, Deir Anba Bshoi, wym. deir amba biszoi).
Klasztor ten (codz. zimą 7.00-18.00, latem 7.00-20.00) leży ok. kilometr na południowy wschód od Deir el-Suryani. Został założony w końcu IV w., po śmierci pustelnika św. Biszwiego (417 r.), który miał się urodzić w 320 r. i był jednym z pierwszych eremitów w Wadi an-Natrun. Tradycja głosi, że jego matka przed porodem otrzymała od anioła wieść, że jej dziecko zostało wybrane przez Boga. O życiu pustelnika zachowało się wiele legend. Po śmierci jego ciało nieulegające rozkładowi zostało pochowane w tutejszym kościele obok innych eremitów. Obecnie relikwie św. Biszwiego znajdują się w drogocennej szkatule, a 17 czerwca przykryte lnianą kapą z wyhaftowanym wyimaginowanym portretem pustelnika są obnoszone w procesji dokoła kościoła. Kościół św. Biszwiego to najstarsza z zachowanych budowli w oazie. Ma trzy prezbiteria pochodzące z IV, IX i X w. Kaplice klasztorne usytuowane są również w wieży (ok. XIV w.). Wieżę i kościół łączy drewniany most zwodzony.
W obrębie klasztoru znajduje się studnia z V w. Klasztor jest jedną z rezydencji patriarchy aleksandryjskiego,
Szenudy III, który przebywał tu na wygnaniu za rządów prezydenta Sadata (budynek najdalej od wejścia do klasztoru z kilkoma kopulami). Większość patriarchów Kościoła koptyjskiego wywodzi się z kręgu mnichów z Wadi an-Natrun. Dziś mieszka tu ok. 150 zakonników i nowicjuszy. Fotografie monasteru często pojawiają się w folderach turystycznych jako wizytówka Wadi an-Natrun.
Na terenie Wadi an-Natrun można zobaczyć ponadto klasztory: Deir es-Suryani (Deir el-Suryan, Dajr as-Surjani, Dayr as-SuryanT „Syryjczyków”), ufundowany w VI w., z kościołem el-Adra (pod wezwaniem Najświętszej Panny Maryi), wzniesionym ok. 645 r. i przebudowanym w 980 r., w którym godne uwagi są wspaniałe malowidła ścienne i stare ikony, Deir Abu Makar (Deir Abu Maqar), klasztor pod wezwaniem św. Makarego, oraz Deir el-Baramus (w jęz. koptyjskim „klasztor Rzymian”) z 4 kościołami, z których najokazalszy nosi wezwanie Najświętszej Panny Maryi, a zdobi go piękny malowany ikonostas. Tutejsi mnisi podlegają bardzo surowej regule.
Około 50 km na północny zachód od Wadi an-Natrun, jadąc drogą do klasztoru św. Menasa, znajduje się około 1500 pustelni (Kelya, z łaciny cella – „cela”), założonych m.in. przez św. Amuna (V—VII w.). Eremy rozrzucone były między Nitrią a Wadi an-Natrun. Większość pustelni została opuszczona w IX w. po atakach pustynnych rabusiów.