Zabytki – Sakkara Północna

Mastaba Idut

Niedaleko na południe od kompleksu Dżosera są usytuowane grobowce i ruiny obiektów z różnych epok.
Tuż przy południowej ścianie kompleksu stoją trzy mastaby. Zwiedzającym udostępniono 10 sal mastaby księżniczki Idut. córki faraona Unisa (VI dynastia).
W pięciu pomieszczeniach uwagę zwracają interesujące płaskorzeźby z tradycyjnymi scenami przestawiającymi łowienie ryb czy uprawę roli, ale też innymi: ukazującymi krokodyla, który zamierza pożreć cielę, czy przeprawę przez rzekę stada bydła, albo scenę ze skrybami i artystami przy pracy oraz ich przybory – kałamarz, pióra z trzciny, pędzelki i zwój papirusu. W kaplicy grobowej ślepe wrota pomalowano farbą imitującą granit. Na ścianach wyrzeźbiono ofiarę z byków, którą składa księżniczka. W pobliżu widać kolejną mastabę Nebet, żony jej ojca Idut, a nieco dalej samą piramidę Unisa.

Piramida Unisa

Usytowany na południe od Piramidy Dżosera grób Unisa (Unasa), faraona z końca V dynastii lub początku VI, w starożytności był zwany Doskonale są miejsca Unisa. Ta najmniejsza piramida Starego Państwa miała niegdyś 43 m wysokości, dziś to jedynie ok. 20-metrowy kopiec o bokach o długości ok. 57 m. Zachowały się dolne warstw) licówki. Wschodnia część wznosi się ponad podziemnym grobem Hotepsechemui. Rdzeń budowli z sześciu warstw wykonano z nieobrobionych bloków miejscowego wapienia. Mniejsze bloki ustawiano na większych aż do szczytu, a następnie piramidę obłożono białym polerowanym wapieniem. Piramida jest w ruinie od ok. 2000 r. p.n.e.
Po wejściu od strony północnej, nieco poniżej poziomu terenu, idzie się korytarzem długości 14,4 m prowadzącym w dół do komory przechodniej. Następnie korytarz przebiega poziomo (z trzema zapadniami) na odcinku 14,1 m i kończy się przedsionkiem (3,8 na 3,1 m). Stąd można się skierować na wschód do magazynu z trzema niszami. Po prawej mieści się prawdziwa komora grobowa (3,1 m na 7,3 m) z czarnym bazaltowym sarkofagiem. Korytarz i pomieszczenie wyłożono białym wapieniem z Tury. Komorę grobową oblicowano alabastrem. Sklepienie namiotowe zdobi ornament ze złotych pięcioramiennych gwiazd. Komory i korytarze pokrywają najstarsze z dotychczas znalezionych Tekstów Piramid. Te hieroglificzne inskrypcje, zbiór magiczno-religijnych pism przeznaczonych do ochrony zmarłego faraona w zaświatach, zostały wykute w białym kamieniu i podkolorowane na zielono. Po wschodniej stronie piramidy można zobaczyć ozdobioną reliefami świątynię grobową, od której biegnie 700-metrowa, przykryta niegdyś płytami zrekonstruowana droga kultowa. Składa się z westybulu, otwartego dziedzińca z kolumnami o kapitelach palmowych, poprzecznie przebiegającego korytarza i świątyni kultu pośmiertnego.

Inne grobowce

W okolicy piramidy Unisa uwagę zwracają grobowce z czasów perskich. W tym miejscu (obecnie niedostępne dla zwiedzających) pochowano nadwornego lekarza faraona Psametyka I. Strażnicy sugerują, że za duży napiwek otworzą wejście. Niedaleko jest grobowiec Horemheba, który kazał go wykuć, gdy był jeszcze naczelnym wodzem królów epoki amarneńskiej. Część dekoracji rzeźbiarskiej została rozkradziona. Niedaleko znajduje się grobowiec Tii, siostry Ramzesa II, a także odkryty w 1986 r. grobowiec Maja, skarbnika Tutanchamona (zamkn.).
Na wschodzie wznoszą się przykryte piaskami ruiny klasztoru św. Jeremiasza z cegły mułowej (poł. VI w.), zniszczonego w X w. przez Arabów. Większość detali architektonicznych i malowideł przeniesiono do Muzeum Koptyjskicgo w Kairze.

Piramida Tetiego I i Userkafa

Podobna do piramid Dżedkarego i Unisa piramida Tetiego I również przypomina kopiec gruzu. Pierwotnie miała wysokość 52,5 m, długość boku podstawy wynosiła 78,5 m, a kąt nachylenia ścian 53° 13’. Przy wschodnim boku, obok świątyni stała otoczona murem piramidka kultowa o wysokości 15,7 m i podobnej długości boku podstawy. Otwarty dziedziniec dookoła piramidy otacza mur z wapiennych bloków.
W północno-zachodniej części dziedzińca odkryto kwadratowy, 40-metrowy szyb. Pochyła rampa dochodzi do świątyni grobowej, która się składa z otwartego dziedzińca, niegdyś otoczonego osiemnastoma filarami z różowego granitu. W bocznej części można zobaczyć tytulaturę władcy w głęboko kutym reliefie. Nie odkryto jeszcze dolnej świątyni grobowej.
Wejście do części podziemnej znajdowało się w posadzce dziedzińca północnej kaplicy. Wylot korytarza wykończono blokami z różowego granitu. Przedsionek i komora grobowa mają dwuspadowe sklepienia, utworzone z trzech warstw ogromnych wapiennych bloków. Splądrowany sarkofag stał przy zachodniej ścianie komory – wszystkie jej ściany (a także przedsionka) pokrywają reliefy z Tekstami Piramid. Sufit ozdabiają pięcioramienne gwiazdy imitujące niebo. Serdab we wschodniej części przedsionka mieści trzy głębokie nisze.

Piramida Userkafa, założyciela V dynastii, również jest bardzo zniszczona. Kompleks zwany Czyste są miejsca Userkafa wzorowano na budowlach III dynastii. Obłożony białym wapieniem z Tury obiekt pierwotnie miał 49 m wysokości, bok o długości 73,3 m i kąt nachylenia 53°. Za Ramzesa II odrestaurował go syn faraona Chaemuaset. Dziś nie ma śladu po renowacji, a to z powodu rabunku kamienia i niedbałego wykonania.
Po wschodniej stronie zabytku widać świątynię ofiar grobowych składającą się z trzech pomieszczeń ze ślepymi wrotami. Na południe od kompleksu uwagę zwraca piramida głównej królewskiej małżonki (pierwotna wysokość – ok. 17 m). Świątynia solarna – główne sanktuarium piramidy — składała się z dziedzińca z ołtarzem ofiarnym i kaplicami w południowej i północnej części. Od wschodu prowadziła do niej rampa. Na zachód od niej stała piramidka kultowa. Od wejścia na ścianie północnej w dół prowadzi korytarz o długości 18,5 m. Biegnie prosto do przedsionka i obłożonej kamieniem z Tury komory grobowej (7,87 na 3,13 m) z bazaltowym sarkofagiem. W okolicy obu piramid jest kilka mastab dostojników.