Piramidy w Dahszur i Mazghunie

Piramidy w Dahszur i Mazghunie

Już sprzed piramidy Dżosera dobrze widać piramidy w Dahszur (Dahshur). Turyści indywidualni mogą się tu dostać jedynie taksówką. Pierwsza grupa budowli to trzy kompleksy grobowe z czasów Średniego Państwa niedaleko kanału, najbliżej pól uprawnych, a druga to obiekty z czasów Starego Państwa: dwie piramidy Snofru, założyciela IV dynastii i ojca Chufu. Dalej na południu, w kierunku Al-Liszt, wznoszą się zrujnowane piramidy w Mazghunie (Średnie Państwo).

Piramidy Średniego Państwa

Piramidy z czasów Średniego Państwa nie zachowały się w najlepszym stanie. Blisko kanału nawadniającego stoi Czarna Piramida Senusereta III (Sezostrisa) z XII dynastii. Nazwa pochodzi od cegły mułowej, z której ją zbudowano. Obok znajdowały się grobowce kobiet zy królewskiej, m.in. córki władcy, księżniczki Chnumit.
Tam pod koniec XIX w. Jacques de Morgan odnalazł słynną kolekcję klejnotów (Muzeum Kairskie) z najdoskonalszymi przykładami egipskiego jubilerstwa. Dalej na południu jest zrujnowana Biała Piramida Amenemhata II (XII dynastia). Przetrwała w tak złym stanie, że nie sposób określić jej rozmiarów. W pobliżu widać grobowce królowej i czterech księżniczek. Dalej przy polach uprawnych stoi Czarna Piramida Amenemhata III, z której pozostał czarny rdzeń z cegły mułowej. Nie wiadomo, jaką pierwotnie miał wysokość – bok kwadratowej podstawy liczył 100 m długości. Wokół leżą odłamki białej wapiennej licówki.

Piramida Łamana Snofru

Większość nazw zabytku nie odpowiada jego wyglądowi. Twórca Piramidy Łamanej (Bent Pyramid, Piramida Romboidalna) przez długi czas był nieznany. W latach 50. XX w. podczas wykopalisk archeologicznych ustalono, że bezsprzecznie był nim Snofru.
Droga do Piramidy Południowej wiedzie przez dolną świątynię, usytuowaną w pobliżu pól uprawnych. To najstarszy odkopany obiekt tego typu.
Rampa prowadzi do właściwej świątyni wschodniej – niewielkiej, otwartej na wschód i zachód kapliczki z płytą stołu ofiarnego. Po bokach stały dwie wielkie stele (częściowo zachowane; reszta w Muzeum Kairskim). Kaplicę przebudowano pod koniec Starego Państwa i za czasów Średniego, gdy upowszechniał się kult Snofru. Na południu stoi piramidka, gdzie znaleziono pozostałości świątyni grobowej i rzeźbione stele. W dolnych partiach zachowało się oblicowanie. Łamaną Piramidę zbudowano z miejscowego wapienia i pokryto białą wapienną licówką, z której wiele się zachowało in situ. Kwadratowa podstawa ma bok o długości 188,6 m; wysokość osiąga 191,5 m. Kąt nachylenia boków wynosi 54° 31 13” do wysokości 49,7 m, a następnie zmienia się na 43° 21. Nadaje to budowli charakterystyczną sylwetkę. Badacze starali się wytłumaczyć ową zmianę kąta trudnościami w utrzymaniu stabilności kamiennych ścian (zbyt wielki ciężar miażdżył sklepienia komór). Być może trzeba było szybciej zakończyć prace. Brak stabilności ścian widać po zniszczonych rogach obiektu. Jeśli więc katastrofa budowlana zmusiła władcę do postawienia nowego grobowca, to zrozumiałe, że jego parametry były takie jak Piramidy Czerwonej.
U podstawy Piramidy Łamanej, w miejscu wyłamania licówki przez rabusiów, widać sposób, w jaki uzyskiwano idealny kształt budowli i jak poziomowano ściany przy pomocy sznura, dłuta i wylanej wody.

Majdum

Piramida w Majdum (Maydum) jest usytuowana bliżej oazy Fajum niż Kairu, ale najczęściej zwiedza się ją razem z zespołami piramid w Dahszur. Majdum leży już w środkowym Egipcie, na terenie potencjalnie niebezpiecznym dla turystów, dlatego są oni objęci szczególną opieką.
Nie ma tu dużych autokarów i tłoku we wnętrzu zabytku. 800 m drogi przez piaski pustyni pokonuje się samochodem z policyjną eskortą. Można tu dotrzeć szosą nad kanałem przez egipskie wioski lub główną drogą z Kairu. Należy skręcić na Al Rekkah, gdzie po kontroli przy check poincie trzeba czekać na policyjną eskortę.
W podobny sposób dojeżdża się z Beni Suef
Miejscowi nazywają tę budowlę El-Haram el-Kaddab – Fałszywą Piramidą lub Zawaloną Piramidą. Badacze wciąż toczą ożywione dyskusje, kto był jej budowniczym.
Czy Muni, poprzednik Snofru na tronie egipskim, czy też sam Snofru? Część naukowców przychyla się do tego, że Huni wzniósł fragment, ale nie zdołał ukończyć pracy. Snofru natomiast chciał przebudować obiekt i nadać mu kształt podobny do piramidy Dżosera. Petrie znalazł wiele kamiennych bloków z jego imieniem datowanych na 17. rok panowania władcy. Wzniesiona w starym stylu piramida składa się z siedem stopni. Pierwszy, wciąż widoczny, ma 11,2 m wysokości, drugi – 9,9 m, a trzeci, najbardziej zniszczony, 6,85 m. Piramidę stawiano z bloków z gładzonego wapienia. Pierwotna struktura została potem powiększona i dodano do niej kolejne 5 m i być może ósmy stopień. W efekcie miała to być prawdziwa piramida (typu warstwowego) o powierzchni oblicowanej wapieniem z Tury. Całość osiągnęła wysokość 92 m, z bokiem podstawy o długości 144 m i kątem nachylenia ścian 51° 51. To wszystko uległo zawaleniu i pozostał jedynie trzon. Dziś obiekt o trzech stopniach kształtem bardziej przypomina wieżę niż piramidę.

Wejście znajduje się po północnej stronie na wysokości 18,5 m ponad podłożem. Wiodą do niego drewniane schody. Wąski pasaż wykuty w skale prowadzi w dół (57 m). Krótki poziomy korytarz i niewielki przedsionek z niszą po prawej biegnie do pionowego szybu z chybotliwą drabiną. Należy się po niej wspiąć do komory grobowej (6 m długości, 2,60 m szerokości), na wysokości pierwotnego poziomu gruntu, o kroksztynowym sklepieniu zaprojektowanym już ponad pomieszczeniami wyciętymi w skale macierzystej, przypominającym inne, późniejsze rozwiązania znane z piramid Snofru i Wielkiej Galerii w Piramidzie Chcopsa w Gizie. W komorze nie ma śladu po sarkofagu ani szczątkach króla (być może nigdy nie został tu pochowany), leżą za to cedrowe belki używane prawdopodobnie do transportu sarkofagu. Nowość stanowią pozostałości piramidki satelitarnej po południowej stronie piramidy.
Po wschodniej stronie widnieje wzniesiona z wapienia i nieźle zachowana niewielka świątynia grobowa z dwiema salami i otwartym dziedzińcem ofiarnym ze stelami. Podczas wykopalisk w latach 80. XX w. w Seila (Fajum) ustalono, że Snofru wzniósł tu jeszcze jedną piramidę.
Nie wiadomo jednak, kiedy porzucił rozbudowę piramidy w Dahszur. Zabytek został splądrowany w czasach XX dynastii.
Wokół rozciąga się nekropola z grobowcami możnych i książąt z czasów IV dynastii. Olbrzymia mastaba nr 17 przy samej piramidzie została zbadana przez Petriego w 1910 r. Nie wiadomo, do kogo należała, ale podejrzewa się, że do jednego z synów Snofru. Wewnątrz grobowca, do którego wiedzie wąski i dość klaustrofobicznie wyglądający korytarz (można do niego wejść),

Petrie znalazł nieozdobiony sarkofag. Na terenie nekropoli uwagę zwraca także podwójna mastaba księcia Rahotepa, syna Snofru, wielkiego kapłana Heliopolis i jego żony Nofret (mastaba 6). Ich nadnaturalnej wielkości figury z malowanego wapienia wystawia Muzeum Kairskie. W innej podwójnej mastabie, należącej do Nefermaata i jego żony Itet (mastaba 16), znaleziono wspaniały malowany fryz z gęsiami (Muzeum Egipskie).