Karnak – Świątynia Chonsu – Świątynia Opet – Skansen

Świątynia Chonsu

Przybytek Chonsu to wspaniały przykład świątyni Nowego Państwa, niemal kanoniczna postać budowli, którą przez prawie 500 lat powtarzali faraonowie i cesarze. Wzniósł ją Ramzes III, ostatni z wielkich faraonów, ale zdążył zbudować jedynie siedem kaplic okrążających czterokolumnową salę za sanktuarium na barkę. W budowie brali udział Ramzes IV i Ramzes IX, jak też arcykapłan Herhor i Pinodżem. Przybytek dedykowano bogu Księżyca Chonsu. Do pylonu poprzedzającego świątynię wiedzie aleja sfinksów i kolumnada. Na fasadzie pylonu (wysokość 18 m, grubość 7 m, długość 34,5 m) widnieją cztery wgłębienia na maszty z flagami. Pod torusem na zwieńczeniu biegnie inskrypcja informująca, że budynek wzniósł arcykapłan Amona, Pinodżem, syn Piankiego. Skrzydła pylonu pokrywają reliefy z rytualnymi scenami z czasów Pinodżema.
Świątynia składała się z perystylowego dziedzińca otoczonego portykiem 28 monolitowych kolumn. Po dwóch stronach stoi w dwóch rzędach po osiem kolumn, a reszta tuż przed salą hypostylową. W tylnej ścianie perystylu jest brama Ptolemeusza IV Filopatora. Sala hypostylowa składa się z trzech naw głównych i dwóch bocznych. Strop nawy głównej podpierają masywne kolumny (7 m wysokości) o głowicach w kształcie otwartego baldachu papirusowego. Monolitowe kolumny naw (5,5 m wysokości) mają kapitele w kształcie pąka kwiatowego. Sala połączona była centralnymi wrotami z sanktuarium na barkę. W dolnej części widać krzyże chrześcijańskie. Ściany pokrywają reliefy z królem składającym ofiary m.in. Amonowi-Re i Mut oraz sokologłowemu Chonsu. Po obu stronach są dwa pomieszczenia ze schodami na dach. Przez drzwi z czasów ptolemejskich wchodzi się do czterokolumnowego pronaosu z reliefami z Chonsu, Maat, Mut i Amonem. Strop podpierają poligonalne kolumny. Stąd wchodziło się do czterech sanktuariów (jedno dedykowane śmierci Ozyrysa).
Do okręgu świątynnego wiodły wrota z czasów Ptolemeusza III (Bab al-Amara).

Świątynia Opet

Ta niewielka, ale niezmiernie ważna świątynia dedykowana hipopotamiej bogini Opet (Ipet, Apet, Ipy) wznosi się na zachód świątyni Chonsu. Opet była opiekunką rodzących kobiet.
Jej przybytek wzniósł Ptolemeusz VIII Euergetes II. To ostatnia wielka budowla w Karnaku. Dekoracje ścian wykonano na rozkaz wielu władców, w tym Oktawiana Augusta, i choć przyciemnione dymem z pochodni, zachowały się w znakomitym stanie. Świątyni używano również do rytuałów ozyrejskich.
Całość założenia otacza mur, wewnątrz którego znajduje się świątynia, kiosk, pylon i dwa dziedzińce oraz główny budynek kultowy. Świątynia Opet łączyła się ze świątynią Chonsu przez Bab al-Amara, zaś kolejne wrota otwierały się ku świątyni Amona. Wejście było w tylnej ścianie świątyni. Brama do świątyni Opet (6,6 m wysokości) wiedzie pasażem długości 12,5 m. Ściany pokrywają reliefy króla Nachnebefa składającego ofiary.
Widać też kartusze Ptolemeusza II i Ptolemeusza III. Główne wejście znajduje się od zachodu, a przy wschodniej fasadzie bramy jest niewielka kaplica ozyriańska.
Na fasadzie widać reliefy z czasów Oktawiana Augusta. Za Augustem stoi Hapi, personifikacja Nilu.
Na pierwszym dziedzińcu świątyni wznosi się czterokolumnowy kiosk.
W głównym budynku świątyni dwukolumnowy pokój poprzedza właściwe sanktuarium. Na abakusach kolumn wyrzeźbiono po cztery twarze bogini Hathor. Stąd już blisko do bocznego sanktuarium poświęconego zmartwychwstaniu Ozyrysa. Po prawej leży południowe sanktuarium, a na osi głównej, tuż za wejściem, właściwe sanktuarium. W podłodze wydrążono studnię, a z tyłu jest nisza ozdobiona dwiema formami Opet.

Skansen

Skansen (Open Air Museum) rozciąga się po północnej stronie Wielkiego Dziedzińca świątyni Amona w Karnaku (wejście po północnej stronie dziedzińca tuż przez II Pylonem).
Aby go zwiedzić, trzeba kupić dodatkowy bilet (40 EGP). Placówka eksponuje dzieła wydobyte z II i III Pylonu świątyni. Wśród zrekonstruowanych zabytków (2001) znajduje się tzw. Czerwona Kaplica z czasów Hatszepsut i Thotmesa III.
Gdy Amenhotep III postanowił powiększyć świątynię przez dodanie nowej fasady dwóm pylonom wejściowym, kazał wrzucić doń wiele bloków z innych zabytków. Tak powstał III Pylon. Pod koniec XIX w. podczas trzęsienia ziemi uległ on znacznym uszkodzeniom. W 1924 r. Pierre Lacau zlecił Henrykowi Chevrier naprawę pylonu. Ten postanowił rozebrać zniszczoną konstrukcję i na nowo ją złożyć. Wśród wielu bloków z czasów Amenhotepa III znalazł 951 bloków z innych budowli. Na części z nich przetrwały dekoracje. Udało się zrekonstruować najpierw Białą Kaplicę Senusereta I, a następnie Czerwoną Kaplicę Hatszepsut.
Czerwona Kaplica I Iatszepsut to kaplica na barkę. Wzniesiono ją na bazie i z odrzwiami z szarego diorytu, ściany zaś wykonano z czerwonego kwarcytu z Dżabal Ahmat (Czerwonej Góry). Kwarcyt nadał kaplicy nazwę, a starożytni budowniczowie pomalowali przybytek na czerwono. Budowla powstała przed śmiercią Hatszepsut ok. 1483 r. p.n.e., a Thotmes III kontynuował prace, ale ich nie ukończył. Kaplica (ponad 17 m długości i 6 m szerokości) ma troje drzwi, prowadzących do trzech sal. Środkową przeznaczono na barkę boga Amona. Zabytek pokrywa niewiarygodnie bogata dekoracja, a malowidła wykończono złotą farbą. Wiele bloków zdobią kartusze Hatszepsut i Thotmesa III oraz sceny ze święta Opet.
Biała Kaplica Senusereta I była pawilonem na święto Sed Senusereta I. Rekonstrukcji podjął się Chevrier. To jeden z najstarszych obiektów w Karnaku, z licznymi elementami pokrytymi niegdyś złotem. Ta niewielka, prosta budowla została wzniesiona z egipskiego alabastru (kalcytu). Do wnętrza prostokątnej kaplicy na platformie prowadzi rampa. Strop podtrzymuje 12 prostokątnych filarów dekorowanych reliefami z przedstawieniami nomów Egiptu. Między nimi ciągnie się niski murek z dekorowaną balustradą. Reliefy wewnątrz kaplicy wyobrażają Senusereta I przed Amonem-Re identyfikowanym z Minem.
Chevrier zrekonstruował też kaplicę na barkę Amenhotepa I (w północnej części skansenu). Można też obejrzeć m.in. posągi Sachmet z okręgu Mut.