Grobowce Dostojników – Grobowiec Rechmire (TT1OO)

Grobowce Dostojników, zwane też Doliną Możnych, to kolejna nekropola na terenie Teb Zachodnich. Tebańscy możni i dostojnicy lokowali swe grobowce ostentacyjnie na widoku u podnóża piętrzących się wzgórz, ponad „świątyniami milionów lat”, które wznosili faraonowie, i uprawną Doliną Nilu. Z czasem pobudowano tu domy prywatne, wykorzystując pomieszczenia grobowe na stajnie lub spichrze, a nawet na mieszkania. Dziś stanowi to wielki problem dla władz, które chcą odzyskać kontrolę nad grobowcami (i ich zasobami). Grobowce z Doliny Możnych leżą wokół wsi Kurna. Dzielą się na cztery grupy, do każdej obowiązuje odrębny bilet, do kupienia w kasie głównej. Pierwsza grupa to grobowce Rechmire i Sennefera (25 EGP, 10 EGP), druga Ramose, Userhata lub Chaemhata (25 EGP, 15 EGP), trzecia Nachta i Menny (20 EGP) a czwarta Chonsu, Userhata i Benia (12 EGP, 6 EGP). Fotografowanie i filmowanie w grobowcach jest zabronione. Warto też mieć ze sobą latarkę.

Grobowiec Rechmire (TT1OO)

Leży w południowo-wschodniej części Szajch Abd al-Kurna. To jeden z najciekawszych i najbardziej efektownych grobowców całej nekropoli tebańskiej: piękno dekoracji i historyczna zawartość wystroju rzuca światło na politykę państwa Thotmesa III i Amenhotepa II. Rechmire był gubernatorem Teb oraz wezyrem Thotmesa III i Amenhotepa II, czyli pełnił obowiązki dzisiejszego premiera. Teksty w grobie opisująjego karierę. Grobowiec ma typowy kształt, modny w czasach XVIII dynastii, różni się jedynie rozmiarami i jakością dekoracji.
Nie znaleziono szybu, niewykluczone więc, że Rechmire otrzymał przywilej pochówku w Dolinie Królów.
Wejście dekorują teksty składania ofiar i modlitw. W wysokim westybulu zniszczone malowidła pokazują Rechmire, gdy zbiera podatki w Górnym i Dolnym Egipcie. Kontroluje też pracę budowniczych rydwanów oraz rolników. Po lewej długi tekst opowiada o karierze wezyra. Po przeciwnej stronie tekstu, na przeciwległej wąskiej ścianie Rechmire stoi w obecności swoich przodków. Niedaleko, po lewej, są sceny udeptywania winogron i wyrobu wina. Na długiej ścianie widać polowanie na pustyni, kiedy Rechmire wizytował „Drogę Horusa”. Narysowano oryksa, dzikiego byka, stada hien i psów myśliwskich. Po lewej jest słynna scena, gdy Rechmire jako wezyr odbiera daninę z obcych krajów (pięć rzędów). Wezyr w długiej białej szacie przyjmuje dary charakterystyczne dla każdej nacji. Na samej górze ludzie z Kraju Punt przynoszą drzewa kadzidlane, złoto, szlachetne kamienie, kość słoniową, pawiany, małpy i skóry egzotycznych zwierząt. Poniżej można podziwiać daninę z Keftiu (Kreta lub wyspy na Morzu Śródziemnym): odziani w kolorowe fartuszki mężczyźni niosą dekorowane wazy, srebro, lapis-lazuli, amfory i wazony ze zwierzęcymi głowami. Mężczyźni są ubrani raczej na modlę mykeńską niż minojską. W następnym rzędzie idą Nubijczycy lub Kuszyci, prowadząc żyrafy, leopardy, pawiany, małpy, psy do polowania, jak też niosąc strusie jaja i pióra. Poniżej niosą dary ludzie z Syrii (Reczenu), z gęstymi brodami, odziani w długie białe szaty. Prowadzą oni konie do rydwanu, niedźwiedzia i słonia, niosą broń i metalowe wazy, miedziane sztaby i naczynia.
W kolejnym rzędzie żołnierze wiodą różne grupy obcych z kobietami i dziećmi (być może są to jeńcy).
Na końcu widać zniszczoną scenę z Rechmire przed Thotmesem III na tronie.
Długi korytarz-kaplica, którego sklepienie zaczynające się na wysokości 3 m w miarę zbliżania do ślepych wrót zaczyna biec pod górę, aż osiąga 9 m wysokości, zdobią sceny z życia codziennego i pracy. Po lewej obrazy biegną w sześciu rzędach: Rechmire nadzoruje przygotowania i uposażenia świątyni (sceny z warsztatów świątyni Amona w Karnaku), a chłopi chowają ziarno w spichrzach, skąd rozdziela się je jako zapłatę rzemieślnikom pracującym na potrzeby sanktuarium. Widać garbarzy, krawców, tkaczy dywanów, osoby wyrabiające narzędzia z metalu oraz murarzy. Są też rzemieślnicy-artyści wykuwający z kamienia posągi bogów i królów. Na końcu tej ściany znajduje się pogrzeb Rechmire i procesja z darami grobowymi idąca przez ogród Ozyrysa, gdzie bogowie Zachodrrwraz z Anubisem i Ozyrysem witają dostojnika. Rechmire i jego żona Merit siedzą przed ofiarnym stołem, a ich synowie – Mcncheperresoneb, Meri i Amenhotep – składają hołd rodzicom. Tekst podaje listę składanych ofiar. Zamykające niegdyś niszę „ślepe wrota” przeniesiono do Luwru.

Na ścianie po prawej oprócz scen puryfikacji widać Rechmire z berłem sechem, znakiem władzy premiera stojącego obok żony i synów. Obok jest ceremonia otwarcia ust, jedna z najważniejszych ceremonii pogrzebowych, a dalej uczta pogrzebowa, w której uczestniczą córki i synowie zmarłego oraz jego żona. Gości zabawiają śpiewacy i śpiewaczki, muzycy grający na fletach, tamburynach, harfach i kołatkach. Mała służąca, pokazana tyłem do widza, niezgodnie z egipskim kanonem, stoi przez matką Rechmire. To jedyna taka scena w całej sztuce egipskiej. Ostatnia scena na tej ścianie pokazuje Rechmire wracającego łodzią z Het-sechem (północnych Teb), gdzie był przyjmowany przez nowego króla, prawdopodobnie Amenhotepa II.

Kolejny grobowiec (TT55) należał do Ramose, gubernatora Teb i wezyra między panowaniem Amenhotepa III i Amenhotepa IV – Echnatona (XTV w. p.n.e.), świadka i uczestnika rewolucji amarneńskiej. Zmiany w państwie znalazły odbicie w dekoracji grobowca przy drodze w Szajch Abd al-Kurna, w której obecne są stare i nowe prądy religijne. Dostępna jest jedynie wielka sala wewnętrzna, zaś położona głębiej mniejsza sala hypostylowa i kaplica są zamknięte dla turystów. Grobowiec ma ok. 40 m2, ale nie został nigdy skończony. Właściciela prawdopodobnie pochowano w Achetaton. Grób ma klasyczny kształt litery T i onieśmiela ogromem. Westybul i sala hypostylowa z kaplicą są naprawdę olbrzymie. Niektóre reliefy wykonano z dbałością o szczegóły, ale stylistycznie nie należą już do epoki Amenhotepa III. Zachował się też dziedziniec grobowca.