Najsłynniejszą i najczęściej odwiedzaną doliną w Tebach Zachodnich prócz Doliny Królów jest Deir el-Bahari (Dair al-Bahri), skalna kotlina pomiędzy Al-Asasif a Dolinami Królów i Królowych, której nazwa w języku arabskim oznacza Klasztor Północny. Są tu przybytki kultu pośmiertnego wznoszone od okresu Średniego Państwa aż po Okres Ptolemejski: świątynia Mentuhotepa II Nebhepetre, świątynia królowej Hatszepsut oraz odkryta przez polską misję archeologiczną świątynia Thotmesa III. Egipcjanie nazywali tę dolinę dżeser – „święta” i uważali za siedzibę Hathor. Budowle leżą we wspaniałym skalnym amfiteatrze. Od północy dolinę ogranicza nekropola Dra Abu al-Naga, a od południa Szajch Abd al-Kurna. Wykorzystując efektowne położenie, w 1995 r. wystawiono tu Aidę Verdiego. Przygotowywane przez długi czas przedstawienie pochłonęło znaczne koszty, m.in. na budowę szosy dla VIP-ów, i okazało się klapą finansową, do czego przyczyniły się bardzo drogie bilety wstępu i mizerna reklama.
Świątynia Hatszepsut
Świątynia królowej Hatszepsut zwana przez Egipcjan Dżeser-Dżeseru -Miejsce Święte Świętych, jest najbardziej imponującą budowlą na zachodnim brzegu. Starożytne teksty nie podają daty budowy, którą uczeni ustalili, analizując napisy na ostrakonach i badając samą świątynię. Prace trwały kilkanaście lat i realizowano je kilkoma etapami, a zakończyły się wraz ze śmiercią fundatorki. Jednym z budowniczych był architekt imieniem Senenmut (Senmut), wpływowa postać na dworze królewskim, a także Dżehuti, minister skarbu i nadzorca robót (grobowiec w Dra Abu al-Naga).
Po śmierci Hatszepsut Thotmes III przebudował świątynię i usunął większość wyobrażeń ciotki.
W czasach ptolemejskich restaurowano górny taras zniszczony przez osuwające się skały, a w okresie chrześcijańskim Koptowie założyli tu klasztor.
Na przełomie XVIII i XIX w. świątynia stała się obiektem zainteresowania badaczy. Pierwszym był J.F. Champollion, który zwrócił uwagę na żeńską formę epitetów przy tytulaturze Hatszepsut. Ruinami interesowali się także Richard Lepsius i Augustę Mariette. Dokładne badania zaczął w 1891 r. Naville, a kontynuowali Winlock i Baraize, który podjął się rekonstrukcji świątyni.
Jego ekipa popełniła wiele błędów, choć przy ówczesnym stanie wiedzy było to nie do uniknięcia. W 1961 r. Egipska Organizacja Starożytności zaproponowała polskiemu Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze pracę przy rekonstrukcji zespołu. Zajęła ona polskim archeologom i konserwatorom wiele lat. Ułożono płaskorzeźby rozbite na setki kawałków, odrestaurowano strzaskane posągi królowej, odnowiono malowidła i kaplice. Rozwiązano także problem ochrony górnego tarasu przed spadającymi głazami. Zniknęła większość zalegających dolny taras fragmentów architektonicznych, bo znaleziono ich miejsce na tarasach świątyni. Główne prace zakończono w 2002 r. i świątynia została wówczas udostępniona zwiedzającym.
W 2006 r. Polacy zakończyli rekonstrukcję Kaplic Kultu Królewskiego, a w styczniu 2007 r. sanktuarium Amona.
Świątynię ulokowano w kotlinie od co najmniej 500 lat uważanej za świętą, w miejscu związanym z lokalnym kultem Hathor, ale także niemal dokładnie na wprost świątyni Amona w Karnaku i niedaleko od położonego w Dolinie Królów grobowca Hatszepsut. Budowla na trzech tarasach z kolumnadami naśladuje styl sąsiedniej świątyni grobowej Mentuhotepa II.
Od Nilu do dolnej, nieistniejącej świątyni grobowej, a potem do dolnego tarasu ciągnęła się aleja sfinksów.
Na dolnym tarasie posadzono drzewa balsamowe z Krainy Punt (pnie liczą przeszło 3500 lat). Dolny taras kończy kolumnada, za którą w południowym skrzydle (Portyk Obelisków) są fragmentarycznie zachowane kolorowe reliefy ukazujące transport i ustawianie obelisków w świątyni Amona w Karnaku oraz procesję żołnierzy. Północna kolumnada przybliża życie na egipskiej wsi (Portyk Polowań). Na łódce Hatszepsut w towarzystwie Chnuma i Horusa zastawia sieć na ptactwo błotne. Sygnał do rozpoczęcia łowów daje Thot.
Jest też scena łowienia ryb.
W ceremonii uczestniczy również Thotmes III. To wzorce z czasów V i VI dynastii przedstawiające Święto Białej Hipopotamicy, zwane heb hedżet. Część reliefów zniszczono na rozkaz Thotmesa III (twarze i postacie Hatszepsut), a później Echnatona (wyobrażenia Amona). Amona odnowiono, ale królowa pozostała bez zmian.
Rampa, którą strzegą dwa lwy o twarzach królowej, prowadzi na środkowy taras. Tu również rosły drzewa dające żywicę do kadzideł. Środkowy dziedziniec od strony północnej ogranicza kolumnada północna. Od strony zachodniej rampa dzieli kolumnadę na dwie części, z kaplicami na końcach. Po stronie północnej jest dolna kaplica Anubisa z pięknymi kolorowymi reliefami przedstawiającymi królową składającą ofiary Anubisowi. To wspaniała sala o 12 wielobocznych kolumnach z dwiema niszami oraz dwoma dalszymi pomieszczeniami w amfiladzie i pięknym suficie w gwiazdy. Na południowej ścianie znajduje się zniszczona scena składania przez królową ofiar Anubisowi, dalej skute przedstawienie królowej-mężczyzny z Ozyrysem, Re-Horachte i Nechbet. Na zachodniej ścianie królowa (skuta) składa ofiarę Amonowi-Re, siedzącemu przez stołem ofiarnym, a dalej Anubisowi.
Na ścianie północnej Thotmes III składa ofiarę Sokarisowi. Dalej w lewo kolumnada środkowa kryje tzw. Portyk Narodzin. Wyobrażenia królowej uległy zniszczeniu, ale pełniła tu ona rolę „pana rytuałów”. Tematem jest historia boskich narodzin Hatszepsut i mityczna podróż z ojcem do wielkich sanktuariów Egiptu. Boskie narodziny zajmują prawic całą ścianę południową oraz dolny rejestr ściany zachodniej i północnej. Reliefy przedstawiają jej matkę, królową Ahmes, którą nawiedził Amon i zastąpił Thotmesa I. Stąd Hatszepsut – dziecko boga – była uprawniona do sprawowania władzy królewskiej. Zostaje ona uformowana na kole garncarskim przez Chnuma (naturalnie jako chłopiec-faraon).
Potem następują sceny porodu (z boginiami w roli akuszerek) oraz sceny karmienia małej królewny mlekiem Hathor, czym zajmowały się boskie krowy Sechat-Hor i Hesat.
Dalej królowa otrzymuje od Anubisa dysk – symbol władzy nad czasem. Podróż do sanktuariów Delty i sceny koronacji umieszczono w górnym rejestrze ściany zachodniej i północnej. To prezentacja Hatszepsut bogom, którą wieńczy scena ogłoszenia jej faraonem Egiptu w obecności bogów i przedstawicieli ludności. Wśród widzów pojawiają się zmarli i ubóstwieni władcy Egiptu.